Wróć do głównej

Słów kilka o Józefie Piłsudskim w Gdyni i piłsudczykach

Pomysł budowy pomnika marszałka narodził się już w latach 30-tych XX wieku. Uchwałę w sprawie budowy pomnika podjęło miejscowe koło Związku Legionistów w grudniu 1930 r. Odsłonięcie pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego nastąpiło 6-go sierpnia 1933 r. Na pomniku umieszczono następującą treść: „Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu Straż Przednia”. Pomnik został zniszczony w czasie wojny. Marszałek Józef Piłsudski jest Honorowym Obywatelem Gdyni od marca 1928 r., kiedy to Rada Miejska Gdyni postanowiła nadać pierwsze honorowe obywatelstwa. W dniu 12-go marca odbyło się posiedzenie kolegium magistrackiego, które jednomyślnie podjęło uchwalę o nadaniu honorowego obywatelstwa miasta Gdyni „panu Marszałkowi Ministrowi Wojsk Józefowi Piłsudskiemu”, a także Prezydentowi Rzeczpospolitej Ignacemu Mościckiemu oraz Ministrowi Przemysłu i Handlu Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu. Dyplom obywatelstwa honorowego zamówiono u artysty Mariana Mokwy. W skład delegacji, która wręczyła 12-go września 1928 r. obywatelstwo honorowe Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu byli Stanisław Szponar i Franciszek Grzegorzewski z Rady Miejskiej oraz Hilary Ewert-Krzemieniewski z ramienia Magistratu. Na dyplomie wręczonym Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu widniała treść: „Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu, Magistrat Miasta Gdyni ma zaszczyt przyznać za zgodą Rady Miasta Obywatelstwo Honorowe, w dowód wdzięczności za pieczę nad miastem i portem Gdynia, której rozwoju i przyszłości broni Wódz z oddaną jemu Marynarką Wojenną” (źródło: Rocznik Gdyński nr 12). Marszałek dwukrotnie gościł w Gdyni. Pierwszy raz 1-go lipca 1928 r. przyjechał z córkami specjalnym pociągiem na uroczystość poświęcenia trzech nowych statków żeglugi przybrzeżnej. Córki Marszałka: Jadwiga i Wanda były matkami chrzestnymi dwóch statków, trzeciego matką chrzestną została córka ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego – Hania. Drugi raz Józef Piłsudski zawitał do Gdyni 29-go marca 1931 r. wracając z odpoczynku na Maderze. Co roku Gdynia uroczyście obchodziła imieniny Marszałka, a gdy Józef Piłsudski zmarł w Gdyni odbyły się uroczystości żałobne. Gdyński Komitet Obywatelski apelował: „Zaleca się, aby dla zamanifestowania wyjątkowej żałoby narodowej, Społeczeństwo uczciło ten dzień powstrzymaniem się od pracy i zamknięciem sklepów oraz zakładów przemysłowych”. Na Skwerze Kościuszki zainstalowane zostały megafony, by gdynianie mogli słuchać transmisji radiowej z Krakowa (źródło: Rocznik Gdyński nr 12). Celem uczczenia imienin Marszałka Piłsudskiego w marcu 1931 r., na wniosek Mieczysława Pożerskiego - Starosty Grockiego, Magistrat i Rada Miejska w Gdyni jednogłośnie przemianowała Aleję Kasyna na Aleję Marszałka Józefa Piłsudskiego. W okresie okupacji hitlerowskiej przemianowana została na Hindenburgallee, następnie Steinstrasse. Od 1945 r. nazywana była Al. Czołgistów. Imię Marszałka przywrócili jej Radni Gdyni w 1990 roku na wniosek kmdr Czesława Cześnika.


Historia Piłsudczyków Gdyńskich od 1990 roku

Historia powstania Związku sięga początku przemian ustrojowych w Państwie, tj. początku lat dziewięćdziesiątych. Dnia 8-go kwietnia 1990 r. sympatycy postaci Józefa Piłsudskiego założyli stowarzyszenie, które wówczas nosiło nazwę „Odział Gdański Towarzystwo Pamięci Józefa Piłsudskiego z siedzibą w Gdyni”. Ówczesna siedziba znajdowała się przy ulicy Sienkiewicza 3, a pierwszym Prezesem Związku został Wacław Huczak. Ówcześni działacze stowarzyszenia prowadzili działalność na terenie miasta Gdyni oraz całego województwa Gdańskiego. Kolejnym Prezesem, wybranym w demokratycznych wyborach, został Jerzy Pawlak, dyrektor Stocznia Nauta w Gdyni. Jak to w życiu zwykle bywa jedne rzeczy zaczynają się, inne kończą, tak też było z Piłsudczykami tamtego okresu. Z przyczyn obiektywnych Towarzystwo zawiesiło działalność. Jednakże „Duch Marszałka” nie dał za wygraną. Dnia 22-go kwietnia 2009 r. z inicjatywy Pani Aliny Mroczkowskiej - dyrektor IX Liceum Ogólnokształcącego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego odbyło się spotkanie sympatyków postaci Pierwszego Marszałka Polski, którzy ustalili termin walnego zgromadzenia stowarzyszenia, na dzień 4-go czerwca 2009, powołano wówczas nowy zarząd, pod przewodnictwem nauczyciela historii tejże szkoły, Arkadiusza Ordyńca. Ustalono również pełną nazwę, pod którą Związek rozpoczął swoją działalność: „Związek Piłsudczyków Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwo Pamięci Józefa Piłsudskiego Oddział Gdański z siedzibą w Gdyni”. Celem Związku Piłsudczyków stało się upowszechnianie wiedzy o działalności i zasługach Marszałka Józefa Piłsudskiego (jeden z celów nadrzędnych), kontynuacja idei Józefa Piłsudskiego w czasach obecnych, pielęgnacja tradycji patriotycznych i demokratycznych, opieka nad mogiłami uczestników walk o niepodległość, popularyzacja i propagowanie spaw obronnych, przekazania młodzieży zasad patriotyzmu i miłości do ojczyzny (tak przecież ważnej dla dorosłego życia Polaków), udział w uroczystościach patriotycznych organizowanych przez władze wojskowe i samorządowe, prowadzenie prelekcji, pogadanek i spotkań w szkołach mających na celu zapoznanie młodzieży z zasadami patriotyzmu i obywatelskiego wychowania, współpraca z podmiotami noszącymi imię Józefa Piłsudskiego, kierowanie się zasadą neutralności politycznej, bezwzględna wierność statutowej Dewizie oraz hołd i pamięć Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu bohaterowi walczącemu o niepodległą i demokratyczną Polskę Twórcy Państwa Polskiego. Jednym z głównych założeń związku, była realizacja idei wzniesienia w Gdyni pomnika poświęconego Pierwszemu Marszałkowi Polski. Uchwała, która dotyczyła budowy pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni została podjęta przez aklamację w dniu 6–go listopada 2009 r. Dnia 8-go stycznia 2010 r. wybrano Komitet Honorowy Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni. Na jego czele stanął Prezydent Gdyni dr Wojciech Szczurek. W Komitecie Organizacyjnym Budowy Pomnika znalazł się ówczesny zarząd Związku. Już 25-go lutego 2010 r., Komitet Organizacyjny otrzymał zgodę na zbiórkę pieniędzy, wydaną przez Urząd Marszałkowski w Gdańsku. Od tego momentu rozpoczęto intensywną zbiórkę na terenie Województwa Pomorskiego, wszelkimi dostępnymi sposobami. Od chwili powołania Komitetu Organizacyjnego, na pomnik Józefa Piłsudskiego w Gdyni udało się zebrać znaczne kwoty umożliwiające podjęcie konkretnych działań wykonawczych.

Należy zaznaczyć, że nie udałoby się tego uczynić bez wielkiego zaangażowania Stanisława Władysława Śliwy, Daniela Dudy i Juliana Aleksandra Michaś. Również z udziałem Gminy Gdynia, została wydana publikacja „Józef Piłsudski Honorowy Obywatel Gdyni”. Jest to cegiełka, z której dochód w całości przeznaczony został na budowę pomnika. Dzięki uchwale Rady Miasta Gdyni z 21-go grudnia 2011 r. wyrażającej zgodę na lokalizację pomnika Józefa Piłsudskiego a także Prezydentowi m. Gdynia dr Wojciechowi Szczurkowi. Tak wielkie wsparcie dla Komitetu Organizacyjnego, pozwoliło ustalić datę odsłonięcia pomnika na dzień 10-go listopada 2013 r. w 95 Rocznicę Odzyskania Niepodległości. Koszt pomnika wraz z cokołem opiewa na kwotę 369 500, 00 zł. W tym przedsięwzięciu miasto przyznało dotację wynoszącą ponad 1/3 kosztów samego pomnika. Oprócz idei budowy pomnika związek inicjuje inne działania. Ważnym faktem jest, że Związek Piłsudczyków Gdyńskich wznawia w przeddzień Święta Niepodległości, śpiewanie pieśni patriotycznych w kościele Najświętszej Marii Panny z udziałem gdyńskiej młodzieży. Planowana jest również - przy udziale Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej oraz TVP-2 - realizacja filmu pod tytułem „Gdynia - sen o mieście 1926–1939”. Dotychczas Związek podpisał porozumienie o współpracy z Akademią Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte, Jednostką Społeczno-Wychowawczą Strzelec JS 4018 Gdańsk oraz Państwową Strażą Pożarną w Gdyni. W dniu święta Marynarki Wojennej obchodzonego 28 listopada 2013 r., zostanie podpisane porozumienie z Muzeum Marynarki Wojennej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni. Obecna nazwa związku to: „Związek Piłsudczyków Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwo Pamięci Józefa Piłsudskiego Okręg Pomorski w Gdyni” zmiana Oddziału na Okręg, wynika ze statutu z dnia 12-go kwietnia 2013 roku uchwalonym na IX Zjeździe Delegatów Związku Piłsudczyków Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Związek z nadzieją spogląda w przyszłość, widząc dla siebie trwałe miejsce na arenie polskiego życia patriotycznego.

Od 4-go czerwca 2013 r. pracami Związku kieruje Julian Aleksander Michaś - Prezes Zarządu.

Kalendarium życia Marszałka Józefa Piłsudskiego
- 05.12.1867 - urodził się w Zułowie niedaleko Wilna w rodzinie szlacheckiej Józefa i Marii, posiadał dziewięcioro rodzeństwa,
- 1877 – rozpoczął naukę w I Gimnazjum Wileńskim, wraz z bratem Bronisławem rozpoczął działalność konspiracyjną w organizacjach niepodległościowych,
- 1885 – rozpoczął studia na wydziale medycznym uniwersytetu w Charkowie, dalsza aktywna działalność w organizacjach studenckich,
- 22.03.1887 - aresztowany o współudział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III, z wyrokiem 5-ciu lat zesłany na Sybir,
- 01.07.1892 – po powrocie z zesłania do Wilna, włączył się aktywnie w nurt ruchu socjalistycznego w różnych organizacjach, był przekonany o konieczności walk o niepodległą ojczyznę,
- 15.07.1899 - ślub z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową we wsi Paproć Duża,
- 21.02.1900 - aresztowany wraz z żoną podczas drukowania pism, więziony w Cytadeli Warszawskiej a następnie w szpitalu w Petersburgu skąd uciekł w maju 1901,
- 1904 - pobyt w Japonii, nawiązanie sojuszy w celu utworzenia polskich oddziałów, pozyskanie broni i pieniędzy, w kraju powstały oddziały zbrojne dokonujące ataków na carskich dygnitarzy i pieniądze,
- 1910 - w wyniku kontaktów z wywiadem Austrowęgierskim uzyskał zgodę na utworzenie i działalność związków strzeleckich „Strzelca”,
- 1912 - został Komendantem Głównym Związku Walki Czynnej /ZWC/,
- 03.08.1914 - powołanie I Kompani Kadrowej a trzy dni później wymarsz „kadrówki” z krakowskich Oleandrów,
- 22.10.1914 – powołanie Polskiej Organizacji Wojskowej /POW/,
- 11.01.1917 - objęcie kierownictwa Komisji Woskowej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, był to krok w kierunku tworzenia struktur państwowych niepodległej Polski,
- 21.07.1917 - aresztowanie przez Niemców, więziony w Gdańsku, Spandu, Wesel i Magdeburgu,
- 10.11.1918 – powrót do Warszaw, powierzenie naczelnej władzy nad wojskiem,
- 20.02.1919 - na mocy „małej konstytucji” objął urząd Naczelnika Państwa,
- 19.03.1920 - mianowanie Pierwszym Marszałkiem Polski,
- 16.08.1920 - rozbicie armii sowieckiej pod Warszawą, bitwa przeszła do historii, jako „Cud nad Wisłą”,
- 02.05.1926 - rozwiązanie kryzysu gabinetowego w drodze przewrotu, wprowadzenie rządów sanacji,
- 06.08.1926 - objął funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, stanowisko to piastował do śmierci,
- 01 i 02.07.1928 – pierwszy pobyt w Gdyni na chrzcie statków „Wanda”, Jadwiga” i „Hanka”. Na pokładzie parowca „Jadwiga” zwiedził port gdyński, a następnie w porcie wojennym dokonał przeglądu oddziału marynarzy. Później udał się w rejs na Hel statkiem s/s „Gdańsk”, gdzie zwiedził latarnię morską,
- 29.03.1931 – przybycie Marszałka na pokładzie niszczyciela ORP „Wicher” z trzymiesięcznej kuracji zdrowotnej na portugalskiej wyspie Madera. Od Helu Wicher był eskortowały przez 3 torpedowce, a w gdyńskim basenie portowym wszystkie okręty podniosły Wielką Galę Banderową. Na cześć Marszałka oddano także salut armatni z okrętu szkolno – koszarowego „Bałtyk”,
- 12.05.1935 - śmierć Marszałka w Belwederze, sześć dni później uroczystości pogrzebowe na Wawelu,
Wybrana bibliografia:
APG o/Gdynia, sygn. 682/2298, Komisariat Rządu w Gdyni, Sprawozdanie Sytuacyjne z Ruchu Społeczno Politycznego i Stanu Bezpieczeństwa Publicznego 1929-1931, k.511.
Rusak J., „Honorowi Obywatele Miasta Gdyni Okresu II Rzeczypospolitej”. Wyd. AM, Gdynia 2007.
Jędrzejewicz. W., „Kronika Życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935”: Wyd. PFK. Londyn 1977.
Garlicki A., Józef Piłsudski 1867 – 1935, Wyd. Czytelnik, Warszawa 1990.
Toczek R., Kalendarium Gdyni 1917–1939, Wyd. Oficyna Verbi Causa, Gdynia 2010.
Rocznik Gdyński nr 12.
Internet: www.gdynia.pl/wydarzenia/70_84590.html?page=11

Informacje udostępnił Julian Aleksander Michaś  
Kontakt | Księga goœci | Regon 004588272 | Krs 0000308552 | Nip 958-162-61-24
Nr konta mBank PL 67 1140 2017 0000 4802 1110 8463